Akademik Veri Yönetim Sistemi
Akyüz H. S. (Yürütücü), Zabcı C., Yıldırım C., SANÇAR T.
TÜBİTAK Projesi, 2021 - 2023
Orta Anadolu Fay Zonu (OAFZ), Kuzey Anadolu Fay Zonu ve Doğu Anadolu Fay Zonu tarafından kuzeyden ve güneydoğudan sınırlanan Anadolu Bloku içerisindeki en uzun doğrultu atımlı deformasyon kuşağıdır. 364 km uzunluğundaki sol yanal fay zonunun Türkiye neotektonik döneminin ürünü olduğu kabul edilmesine rağmen fay zonunun aktif olup olmadığı ve nasıl oluştuğu Anadolu Bloku’nun içsel deformasyonu ile ilgili süregelen tartışmaların başında gelir. Bu tartışmaların temelinde doğal olarak (Türkiye neotektonik yapılarından biri olduğu için) fayın güncel aktivitesi ile ilişkili veriler bulunur. Koçyiğit ve Beyhan (1998) fay zonunun Orta-Geç Pliyosen’de Ecemiş Koridoru’ndan türediğini, 24 km birikimli atıma ve 0.3 cm/yıl kayma hızına sahip olduğunu ileri sürer. Higgins vd. (2015) fay zonunun KD’da eski bir sütur zonundan GB’da ise Ecemiş Koridorun’dan türediğini ve fayın güney kesiminde kayma hızının son 60 bin yıl için 1.1 ± 0.4 mm/yıl olduğunu belirtir. Sarıkaya vd (2015) ise aynı fay için 4.2 ± 1.9 mm/yıl kayma hızı hesaplamışlardır. GPS temelli başlangıç blok model çalışmaları OAFZ’nin yatay kayma hızını 3.3 mm/yıl ve düşey kayma hızının 1.7 mm/yıl olduğunu ancak OAFZ’nin güneyinde 4.2 mm/yıl düşey hız (normal slip) olduğunu belirtmişlerdir (Reilinger vd. 2006). Daha yeni bir GPS temelli blok model ise fayın açılma oranı (extension rate) 2 mm/yıl’dan fazla olmadığını ve Ecemiş fayı civarında çok azaldığını belirterek OAFZ’nin 1 mm/yıl’dan daha fazla kayma hızına sahip olamayacağını ileri sürmüştür (Aktuğ vd 2013a). Fay zonu üzerinde tarihsel dönemde önemli depremler olduğu düşünülse de zonun sadece kuzeyinde yapılan bir adet basılı paleosismoloji çalışması mevcuttur (Akyüz vd.,2012). Bütün bu veriler tartışmalı olsa da fay zonun en kuzeyinde ve en güneyinde yapılan çalışmalardan elde edilmiştir. Önerilen projenin çalışma alanını oluşturan OAFZ’nin Kayseri-Altınyayla (Sivas) arasında kalan yaklaşık 210 km'lik kesiminin üzerinde fayın deprem tarihçesi, yanal ve düşey kayma hızı ile ilgili veri bulunmaz. Proje çalışması kapsamında, (a) uzaktan algılama çalışmaları ile ötelenmiş jeolojik ve morfolojik yapıların belirlenmesi, (b) bu yapıların arazi çalışmaları ile kontrol edilmesi ve gerek duyulan yerlerin büyük ölçekli yüzey jeolojisi haritalarının oluşturulması, (c) fayın eski deprem tarihçesinin araştırılması (d) ötelenmiş yer şekillerinin yüzeylerinden ve fay zonu civarındaki akarsu taraçalarından alınacak numunelerin 26Al ve 10Be kozmojenik jeokronoloji tekniği ile yaşlandırılarak fayın yanal ve düşey kayma hızının hesaplanması, (e) birikimli atım özelliklerinin ortaya çıkarılması ve (f) bölgesel tektonik içerisindeki yerinin tartışılması yer alacaktır. Proje çalışmaları sonucunda, OAFZ’nin Kayseri-Altınyayla (Sivas) arasında kalan kesimi için hesaplanacak morfokronoloji temelli kayma hızı ve deprem tarihçesi bulguları ile, bu fay zonunun sahip olduğu deprem riski nitel ve nicel olarak ortaya konulmuş olacaktır. Bunun yanında fay zonunun düşey kayma hızı da hesaplanacaktır. Proje sonunda edilen bütün verilerin analizi ve sentezlenmesi ile fayın uzun dönemli deformasyon ürünlerinin fay zonunun evrimi ile olan ilişkileri daha iyi anlaşılacaktır.