İnan S. (Yürütücü), Ergintav S., Saatçılar R., Cakmak R., Seyis C., Tan O., et al.
TÜBİTAK Projesi, 2005 - 2010
TÜRDEP Projesi, ulkemizde 15 universite ile isbirligi halinde, çok
disiplinli çalışmaları gözeten ve Ulusal çapta deprem araştırma konusunda
bilgiyi oluşturma ve yaygınlaştırma hedefi olan bir projedir. Bu proje
kapsamında çalışma alanları, Marmara Bölgesi, Ege Açılma Sistemi ve Doğu
Anadolu Fay Sisteminin katettiği bölgeler olmaktadır. Deprem riski açısından
gerçekçi değerlendirmeler, aktif fayların detaylı tanımlanması, bu fayların
üzerindeki stress birikimlerinin zaman ve uzay bağımlı ortaya konabilmesi, bu
fayların üzerinde meydana gelen tarihsel depremlerin belirlenmesi, fay
hareketine ilişkin verilerin toplanması ve değerlendirilmesini gerektirir.
Bu projede, sözü edilen
bu çalışmaların hepsinin anılan bölgelerde gerçekleştirilmesi öngörülmüş ve
çalışmalar planlandığı gibi gerçekleştirilmiştir. Proje başlangıcı ile bitiş
tarihi olan 31 Ekim 2010 tarihleri arasında 3 bölgede toplam 237 adet çok
disiplinli ve sürekli gözlem istasyonu kurulmuş, işletilmiş ve online bir
şekilde Merkez veri aktarır halde tutulmuştur. Eş zamanlı toplanan Jeolojik,
Jeofizik, Jeodezik ve Jeokimyasal veriler bir arada değerlendirilmiş ve CBS
veri tabanı üzerinden Müşteri Kurum ve işbirliği içinde olan üniversitelerin
kullanımına açılmıştır. Projede 6 aylık aralıklarla çalıştaylar (toplam 10
adet) düzenlenmiş ve tüm katılımcıların katkısı ile toplanan verilerin
değerlendirmesi gerçekleştirilmiştir. Çok disiplinli ve sürekli gözlemler; mikrosismoloji,
GPS, mikrogravite, InSAR destekli kabuk deformasyon ölçümleri, fay zonlarından
çıkan kaynak suların gözlenmesi, yine fay zonlarında toprakta biriken radon
gazı miktarının değişimi ve pilot alanlarda kuyuiçi tilt (eğim) ölçümlerini
içermiştir. Bu çalışmalar, deprem davranışına ve deprem öncesi bulguyu
yakalamaya yönelik olarak sürekli gerçekleştirilmiştir. Bu projede deprem
öncesine yönelik elde edilen cesaretlendirici ve ümit verici bulguların
bilimsel tutarlılıkla bir sonuca ulaştırılması için çok disiplinli
araştırmaların, uydu destekli gözlemleri de ekleyerek, uzun yıllar yapılması
gerekmektedir.
Bu projede, sürekli
gözlem çalışmalarının yanısıra depreme hazırlık bağlamında deprem üretme
potansiyeli yüksek faylara yakın olan yoğun yerleşim merkezlerinde (örneğin,
Marmara Bölgesinde Istanbul, Bursa, İzmit, Balıkesir, Çanakkale, Tekirdağ il
merkezleri; Doğu Anadolu Fay Sisteminde Adana, Antakya, K. Maraş, Malatya,
Elazığ, Diyarbakır il merkezleri ve Ege Açılma Sisteminde İzmir, Aydın, Manisa,
Denizli il merkezleri) zemin özelliklerinin mikrotremör yöntemi ile başlangıç
seviyede ölçülmesine yönelik çalışmalar da gerçekleştirilmiştir. Bu
çalışmaların sonuçları daha detay mikro-bölgelendirme çalışmalarına altlık teşkil
edecektir.
Ayrıca, nemli ve bazen
sıcak toprak ortamında sürekli gözlem bağlamında pek başarılı olamayan ticari
radon sensörlerinden daha gürbüz bir radon sensörünün geliştirilmesi hedefi de
TÜBİTAK UEKAE desteği ile proje kaynaklarından bağımsız gerçekleştirilmiştir.
Proje kapsamında günlük
yapılan mikro-deprem gözlemleri diri fay haritasının güncellenmesi çabalarına
önemli katkı sağlamıştır. Bu veri tabanı MTA Genel Müdürlüğüne verilmiştir.
Yoğun mikrodeprem ağının çalıştırılması ve verilerin online bir şekilde özel
bir hatla aktarılması sayesinde Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı (AFAD)
Deprem Dairesi tarafından ulusal ölçekte işletilen Ulusal Gözlem Ağının
güçlenmesine de katkı sağlanmıştır.