Akademik Veri Yönetim Sistemi
Turkish Studies - Language and Literature, cilt.16, sa.4, ss.2413-2457, 2021 (Hakemli Dergi)
Türkiye’de çok az tanınan ve üzerinde sınırlı sayıda çalışma yapılan ikinci şahıs anlatıları hakkında bu makalede detaylı bilgiler verilmektedir. Türkiye’deki ikinci şahıs anlatılarına dair anlatıcıların isimlendirilme şeklinden kaynaklanan terminolojik karışıklığa dikkat çekilerek bu karışıklığın düzeltilmesiyle yola çıkılmaktadır. İkinci şahıs (sen/siz) anlatılarının adlandırılması, sınıflandırılması, türleri hakkında genel bilgiler verilmektedir. Türkiye’de Fludernik ve Matt DelConte’nin ikinci şahıs anlatısı tasnifleri ilk defa tanıtılmakta ve örnek romandaki farklı ikinci şahıs (sen/siz) anlatı türlerinin belirlenmesinde yöntem olarak birbirlerini farklı açılardan destekleyen bu iki tasnif beraberce kullanılmaktadır. İkinci şahıs anlatılarında çoğul anlatıcı kullanımının ayrıntılı şekilde ele alınabilmesi için “çoğul anlatıcı” kavramı ve sınırları üzerinde durulmakta, tanımın ve sınırların ne şekilde geliştirilip genişletilebileceği tartışılmakta, bu tartışma doğrultusunda çoğul anlatıcılara daha geniş bir çerçeve çizilmektedir. İkinci şahıs anlatıları “saf” ve “karma” olarak ikiye ayrılmakta, Stanzel’den hareketle ikinci şahıs anlatısının baskın olarak kullanıldığı farklı anlatı türlerini barındıran eserler karma ikinci şahıs anlatıları olarak nitelendirilmektedir. Karma ikinci şahıs anlatılarında çoğul anlatıcı kullanımı açıklanarak farklı türleri belirlenmektedir. Tam örtüşen ikinci şahıs anlatılarında çoğul anlatıcı kullanımı kapsamında anlatıcı kimliğinin bölünmesiyle ortaya çıkan anlatıcı kimlikleri “ikiz anlatıcılar” olarak tanımlanmaktadır. İkiz anlatıcılar arasında anlatıdaki ilişkiyi tespit edebilmek için “anlatıcılar arası ilişkiler” başlığı açılmakta ve bu kapsamda tam örtüşen ikinci şahıs anlatılarında ikiz anlatıcılar arasında iç-çağrısal alanda diyalojik bir ilişki tanımlanmaktadır. Tam örtüşen ikinci şahıs anlatılarında, genel olarak benliklerden sadece birisi anlatıcıya yansıtılmakta ve bu eleştirel bir ses özelliği arz etmektedir. Selim İleri, metinlerarası ilişkilerin yoğun bir şekilde kullanıldığı, üstkurmaca Sona Ermek romanında ikiz anlatıcılara, iki farklı benliği birden yansıtmaktadır. Yazar, Türk Edebiyatı’ndan seçtiği referans anlatılardan (Sait Faik’in Havada Bulut, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Yaz Yağmuru” ve Huzur, Peride Celal’in Kurtlar) ikizlik, anlatıcı kimliğinin bölünmesi, ikinci şahıs anlatısı unsurlarını alarak bir araya getirmekte ve tam örtüşen ikinci şahıs anlatısında anlatıcı kimliğinin bölünmesiyle ikiz anlatıcılar kurgulamaktadır. Makalede ayrıca romandaki anlatıcılar arası ilişkilerin ve çoğul anlatıcı kullanımının işlevleri üzerinde durulmaktadır. Sona Ermek’te pek çok ikiz anlatısı bir arada kurgulanmaktadır. Bunlardan bir kısmı “sen anlatıları” bir kısmı ise “siz anlatıları” şeklinde olup tam örtüşen ve kısmi örtüşen türdedirler. Bu farklı ikinci şahıs anlatıları iç-öyküsel, alt-öyküsel ve üst-öyküsel düzlemlerde yer almaktadır. Bu ikinci şahıs anlatılarının türleri makalede tespit edilmekte ve aralarındaki ilişkiler belirlenmektedir. Bu anlatıcıların dış-anlatıcı ile çatışma temelli ilişkileri ortaya konulmaktadır. Sonuç olarak sanat hayatının ellinci yılı onuruna yazdığı Sona Ermek romanında Selim İleri, ikinci şahıs anlatısında öncül yapısal bir hamle gerçekleştirmektedir. Eserin ikinci şahıs anlatısına özgün katkıları makalede ortaya konulmaktadır.