“Şehirler büyüyor, değişiyor ve giderek karmaşık hale geliyor. Bu büyüme ve değişim plan ile kontrol altına alınmalı. Bir plan yapabilmek için önce şehirlerin yerel ve bölgesel koşullarının anlaşılması, fiziksel, sosyal, kültürel ve tarihsel özelliklerinin bilinmesi gerekir.” Patrick Geddes (1915) İskoc asıllı Sosyolog ve Şehir Plancısı Patrick Geddes’in “Cities in Evolution” isimli kitabında yukarıdaki sözleri söylemesinin üzerinden tam olarak 107 yıl geçmiştir. Halen modern mekânsal planlamanın “veri topla, veriyi yorumla ve öneri getir” şeklinde tanımlanan ilk mottosu değişmemiştir. Hatta bu mottonun günümüzün küreselleşen, dijitalleşen ve karmaşıklaşan dünyasında bambaşka bir boyut kazandığı söylenebilir. Çünkü küresel gerçeklik çağında1 bir yerleşme ile ilgili gerçekleri yansıtan verileri toplamak, toplanan verileri çok boyutlu şekilde yorumlamak ve yerleşmeyi arzu edilen geleceğe taşıyacak uygulanabilir mekânsal planlama kararlarını üretmek artık hiç kolay değildir. Bu çalışmanın merkezine oturan Çayırova, üzerine derinlemesine düşünmeyi ve kapsamlı araştırmalar yapmayı hak eden bir yerleşim yeridir. Her yerleşim yerinde olduğu gibi Çayırova’da da insan, hayvan, bitki, eşya, bina, iklim, psikoloji, sağlık, inanç, malzeme, dağ, toprak, ağaç, enerji, su, nem, basınç, duygu, öfke, sevgi, düşünce, atmosfer, yıldız ve ay kısacası evrendeki somut ve soyut tüm faktörler benzersiz şekilde bir aradalık sergilemektedir. Ancak daha önemlisi Çayırova’nın kendine has benzersiz karakteristiği yerel, bölgesel ve küresel okumaları aynı anda yapmak için çok elverişli bir zemin sunmaktadır. Çayırova, dünyayı yöneten küresel şehir ağlarının en etkili oyuncularından biri olan İstanbul’a her anlamda destek veren ve bu metropolün hemen yanı başında duran Kocaeli’nin önemli bir parçasıdır. Bu yüzden Çayırova’yı tanımak ve bir yere konumlandırmak için önce bu yerleşmenin dışsal bağlantılarının iyi çözümlenmesi sonra bu yerleşmenin içsel kurgusunun doğru anlaşılması gerekmektedir. Bu bölümde mekânsal planlama yoluyla daha da güzelleştirilmek, bir kimlik, cazibe ve anlam kazandırılmak istenen Çayırova’nın fiziksel, demografik ve sosyo-ekonomik yapısı bir bütün olarak değerlendirilmiştir. Çayırova’nın gerçeğini yansıtan veriler kullanılarak, yerleşmenin içsel kurgusu ve dışsal bağlantıları yerel, bölgesel ve küresel bir bakışla çözümlenmiştir. Sosyo-ekonomik çeşitliliği yüksek olan Çayırova’da üst ölçekten gelen mekânsal plan kararları irdelenmiş, yerel koşullar çok sektörlü ve çok aktörlü olarak ele alınmıştır. Bugüne kadar kullanılanlardan farklı bir düşünce zemininde yerleşmenin sorun ve potansiyelleri yeniden belirlenmiştir. Dronelar yardımıyla kuş uçuşu mesafeden yerleşmenin her noktasına ilişkin çok detaylı görüntüler elde edilmiş, bu görüntüler daha önce hiç bakılmamış açılardan Çayırova’nın kentsel ve kırsal dokusunun incelenmesini sağlamıştır. Drone görüntüleri, yerleşmenin özel konumunun ve çevresel bağlantılarının daha doğru anlaşılmasında etkili bir araç olmuştur. Çayırova İlçesi’ne yönelik kapsamlı ve çok yönlü bir mevcut durum analizi yapılmıştır. Mevcut durum analizi için toplanan niteliksel ve niceliksel ikincil veriler “doküman incelemesi” yöntemi ile analiz edilmiştir. Bu kapsamda ilk olarak, Çayırova Belediyesi’nden bilgi ve belgeler temin edilmiştir. Devamında Türkiye ulusal ve bölgesel strateji/ politika belgeleri; yasa, yönetmelik ve yönergeler; TÜİK Veritabanı; YER-SİS Veritabanı; Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kent Bilgi Sistemi Veritabanı; Kocaeli’yi ve Çayırova’yı konu edinen akademik kitap, makale, bildiri ve tezler; ulusal/bölgesel/kentsel ölçekte hizmet veren kamu kurumlarına ait kurumsal web siteleri; sektörel bazda hazırlanmış araştırma, analiz ve strateji raporları; yerel gazete ve dergiler taranmış ve tematik içerik analizine tabii tutulmuştur. İçerik analizi, belirli bir konuya yönelik yapılmış bütün çalışmaları irdeleyip, araştırma sonuçlarının değerlendirildiği sistematik bir veri analiz yöntemidir.2 İçerik analizi yöntemine ek olarak, çalışma kapsamında “görsel malzeme analizi” yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda Doğu Marmara Bölgesi’ne, Kocaeli’ne, Çayırova ve çevresine ait kamu kurumları, özel şirketler ve sivil toplum kuruluşları tarafından hazırlanmış görseller (plan, proje, harita, fotoğraf, resim, afiş, çizim vd.) derlenmiş ve tematik olarak analiz edilmiştir. Çayırova İlçesi’ne yönelik mevcut durum analizi aşağıda tanımlanan yedi tematik başlık doğrultusunda gerçekleştirilmiştir: •Çayırova İlçesinin Tarihsel Gelişimi •Çayırova İlçesinde Yönetsel/Kurumsal Yapı ve İdari Sınırlar •Çayırova İlçesi ile İlgili Olarak Üst Ölçekten Gelen Plan ve Yatırım Kararları •Çayırova İlçesinin Küresel ve Bölgesel İlişkileri •Çayırova İlçesinin Sosyo-Ekonomik Yapısı •Çayırova İlçesinin Demografik Yapısı •Çayırova İlçesinin Kültürel Yapısı Bu yedi tema kapsamında Çayırova ilçesine yönelik derlenen ve analiz edilen veriler, 14 farklı başlık altında sentezlenerek bu bölümde özetlenmiştir. Bu başlıklar; konum ve çevresel bağlantılar, tarihsel gelişim, demografik yapı, göç hareketleri, doğal çevre, kent dokusu, öne çıkan kentsel kullanımlar, toplu taşıma ve erişilebilirlik, faaliyetler ve yatırımlar, üst ölçek plan kararları, hinterlant ilişkileri, hizmet sektöründeki bölgesel ilişkiler, yıllara göre sektörel dağılım ve meslek gruplarına yönelik sektörel dağılım şeklinde sıralanmaktadır. Bu 14 başlık üzerinden yapılan mevcut durum analizi temel alınarak, Çayırova ilçesi için bir sorun ve potansiyeller tablosu üretilmiştir. Yine mevcut durum analizi bulgularına dayanan, “doğal çevre, yapılaşmış çevre ve sosyo-ekonomik çevre analizleri sonucunda ortaya çıkan bilgilerin sistematik olarak değerlendirilmesini sağlayan bir yöntem”3 olarak tanımlanan GZFT analizi gerçekleştirilmiştir. GZFT analizi ile Çayırova’nın strateji, hedef ve faaliyet alanları, güçlü ve zayıf yönleri, ilçe genelindeki fırsatlar ve tehditler tanımlı hale gelmiştir. Çayırova’ya ilişkin kapsamlı ve çok yönlü bilgilerin sunulduğu, mevcut durum analizi içeren bu bölüm, Çayırova’da kentsel yaşam kalitesini ve kent cazibesini artırmak amaçlı hazırlanan stratejik yol haritası belgesine önemli girdiler sağlamıştır.