Üstkurmacanın öz eleştirelliği, özdüşünümselliği ve özbilinçliliği ile doğrudan ilişkilidir. Bu makalede daha önce Türkiye’de herhangi bir çalışmada müstakil bir başlık dahilinde dahi ele alınmayan üstkurmacanın öz eleştirel karakterinin ortaya konulması, üstkurmacanın öz eleştirel özelliklerinin belirlenmesi ve üstkurmacada öz eleştirinin işlevlerinin genel olarak tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Makalede konuya teorik olarak yaklaşılmaktadır. Üstkurmacada öz eleştirinin içteki kurmacaya, kurmacanın geneline, kurmaca-gerçek ilişkisine, kurmacanın unsurlarına, yazara, anlatıcıya, okura, edebî eleştiriye, dış dünyaya nasıl ve ne şekilde, hangi araçlarla yöneldiği saptanmaktadır. Üstkurmacada öz eleştiri, içselleştirilmiş edebî eleştiri ve parodik eleştiri olmak üzere iki kutuplu bir iç dinamik yapıdan temellenmektedir. Üstkurmaca kendi dışındaki edebî eleştiriyi yadsıyarak kendi içinde kendi öz eleştirelliği dahilinde eleştirisini ortaya koymaktadır. Edebî eleştiri yöntem ve kuramlarından istifade ederken onları merkezsizleştirmekte, kurmacaya uyguladığı yapısöküme benzer bir yaklaşımı edebî eleştiriye de dolaylı yoldan uygulamaktadır. Bu minvalde hareket noktası ifşacı bir edimdir ve bu ifşacı edimin neticesinde beklenen parodik bir yargıdır. Öz eleştiri, öz ifşanın güvenli dairesine saklanarak edebî eleştiriyi dışta boşa düşürürken edebî eleştirinin karşısına kurmaca içinde onun hiçbir zaman kullanmadığı parodiyle çıkmakta ve edebî eleştiriyi kendi içinde istediği şekilde ehlileştirerek hem dışarıdaki eleştiriye fırsat tanımamakta hem de eleştiriyi soysuzlaştırmaktadır.