Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2015
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: DİLEK EKER
Danışman: Elçin Filiz Taş
Özet:
İnşaat projelerinin kendine özgü dinamik ve karmaşık bir yapısı vardır, her bir inşaat projesi bir defaya mahsus olup, yapısında pek çok karmaşık aşama bulundurmaktadır. Bu sebeple inşaat projeleri başlangıcından bitimine kadar, tüm proje süreci boyunca, çeşitli ve fazla sayıda risk içermektedir. Proje sürecinde karşılaşılan bu riskler projenin başarıyla sonuçlanabilmesinde engeller oluşturmaktadır. Bir inşaat projesinin başarıyla sonuçlanabilmesi için, proje başlangıcında hedeflenen maliyet, süre, kalite ve çevre-iş güvenliği kriterlerine göre tamamlanması gerekmektedir. Fakat riskler bu hedeflere ulaşmayı engelleyen olumsuz etkiler oluşturmaktadırlar. Her inşaat projesi, büyüklüğü farketmeksizin çeşitli riskler içermektedir. Risk faktörlerinin olumsuz etkilerini azaltmak ve bu risklere karşı bir kontrol stratejisi belirlemek için etkili bir risk yönetimi gerekmektedir. Risk yönetimi özetle; risklerin tanımlanması ve sınıflandırılması, analiz edilmesi, değerlendirilmesi ve risklere karşı önlemler geliştirilmesi adımlarından oluşmaktadır. Risklerin doğru olarak tanımlanması ve kaynaklarına göre sınıflandırılması risk yönetiminin doğru bir şekilde ilerleyebilmesi için önemli bir adımdır. Risklerin sınıflandırılması analiz aşamasında kolaylık sağlamakla birlikte, bu risklerin proje hedeflerine olan olumsuz etkilerinin anlaşılmasına yardımcı olmaktadır. Bu çalışma kapsamında öncelikle, Türkiye inşaat sektörü için geçerli olabilecek riskler belirlenerek, kaynaklarına göre sınıflandırılma tablosu ortaya koyulmakta, daha sonra bu risk faktörlerinin proje hedefleri olan; maliyet, süre, kalite ve çevre-iş güvenliğine olan olumsuz etkileri ve proje süreci ile olan ilişkisi araştırılmaktadır. Tez çalışmasının ilk bölümü, giriş bölümü olup, tez çalışmasının amacı, kapsam ve sınırları, yöntemi ve tez çalışmasında izlenen adımlar açıklanmaktadır. İkinci bölümde; risk, risk yönetimi ve risk sınıflandırması ile ilgili literatür incelenmektedir. Farklı araştırmacıların risk ve risk yönetimi tanımlarına, risk yönetimi sürecinin adımlarına ve risk sınıflandırmasına yönelik, yurt dışında ve yurt içinde yapılmış olan çalışmalara yer verilmektedir. Yapılan araştırmalar konu ile ilgili bilgi birikiminin oluşturulmasını sağlamaktadır. Üçüncü bölümde; Türkiye İnşaat sektörü için geçerli olabilecek riskler belirlenmekte ve kaynaklarına göre sınıflandırılmaktadır. İkinci bölüm kapsamında yapılan literatür incelemesi, bu risk sınıflandırma tablosunun oluşturulmasında referans olmuştur. Ülkemiz inşaat sektörü için belirlenen riskler, kaynaklarına göre aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır: İç Kaynaklı Riskler • Mal sahibinden kaynaklı riskler • Tasarımcıdan kaynaklı riskler • Yükleniciden kaynaklı riskler • Alt yükleniciden kaynaklı riskler Dış Kaynaklı Riskler • Ekonomiye bağlı riskler • Politikaya bağlı riskler • Yasal sınırlamalara bağlı riskler • Çevresel faktörlerden kaynaklı riskler Risk faktörlerinin, proje sürecinde meydana gelme zamanlarına göre etkilerinin değişkenlik göstereceğinden söz etmek mümkündür. Aynı risk faktörü tasarım aşamasında meydana geldiğinde etkilerini kontrol etmek daha kolay olabilecekken, yapım aşamasında projeye vereceği zararlar daha fazla olabilmektedir. Bu sebeple risk faktörlerinin etkilerini araştırırken, risklerin proje süreci ile ilişkilendirilmesi gereği doğmaktadır. Üçüncü bölüm kapsamında, kaynaklarına göre sınıflandırılan riskler aynı zamanda proje süreci ile ilişkilendirilmektedir. Dördüncü bölüm ise tezin en önemli bölümü olup, alan çalışmasını içermektedir. Bu bölümde üçüncü bölüm kapsamında oluşturulan risk sınıflandırma tablosunun Türkiye inşaat sektörü için geçerliliği, tabloda yer alan risk faktörlerinin proje hedefleri olan; maliyet, süre, kalite ve çevre-iş güvenliğine olan olumsuz etkileri anket yolu ile araştırılmaktadır. Anket sonuçlarında objektif sonuçlar elde edebilmek amacıyla, anket çalışması proje tarafları olan mal sahibi, tasarımcı, yüklenici ve alt yüklenici firmaların sektörde en az on yıllık tecrübeye sahip çalışanlarına uygulanmıştır. Toplamda otuz beş firma temsilcisinden, tez çalışmasında değerlendirilebilecek nitelikte cevaplar elde edilmiştir. Bu firmalardan on tanesi mal sahibi, on tanesi yüklenici, sekiz tanesi tasarımcı, yedi tanesi alt yüklenici firmalardır. Anket çalışması sonunda elde edilen veriler öncelikle iç kaynaklı riskler ve dış kaynaklı riskler için ayrı ayrı değerlendirilmiştir. İç kaynaklı risklerde; • Maliyeti en yüksek derecede etkileyen risk faktörü; 4.74 etki derecesi ile tasarımcıdan kaynaklı "Üstün teknoloji gerektiren tasarımlar", • Süreyi en yüksek derecede etkileyen risk faktörü; 4.81 etki derecesi ile mal sahibinden kaynaklı "İşin tamamının veya bir kısmının durdurulması", • Kaliteyi en yüksek derecede etkileyen risk faktörü; 4.53 etki derecesi ile yükleniciden kaynaklı "Uygun olmayan yapım metotlarının kullanılması", • Çevre-iş güvenliğini en yüksek derecede etkileyen risk faktörü; 4.94 etki derecesi ile yükleniciden kaynaklı "Gerekli ve yeterli iş güvenliği önlemlerinin alınmaması" • Tüm proje hedeflerini etkileyen risk faktörü %84 etki ağırlığı ile yükleniciden kaynaklı "Saha ekibinin yetersiz ve tecrübesiz olması" olarak sıralanmıştır. Dış kaynaklı risklerde ise; • Maliyeti en yüksek derecede etkileyen risk faktörü; 4.86 etki derecesi ile politika kaynaklı "Savaş", • Süreyi en yüksek derecede etkileyen risk faktörü; 4.83 etki derecesi ile politika kaynaklı "Savaş", • Kaliteyi en yüksek derecede etkileyen risk faktörü; 3.52 etki derecesi ile politika kaynaklı "Savaş", • Çevre-iş güvenliğini en yüksek derecede etkileyen risk faktörü; 4.84 etki derecesi ile çevresel faktörlerden kaynaklı "İş kazaları" • Tüm proje hedeflerini etkileyen risk faktörü %82 etki ağırlığı ile politika kaynaklı "Savaş" olarak sıralanmıştır. Daha sonra iç ve dış kaynaklı riskler birlikte ele alınmıştır. Proje hedeflerinin her birini en yüksek derecede etkileyen 5'er risk faktörü belirlenmiş, bu risk faktörlerinin proje hedefleri ile olan ilişkisi incelenmiştir. Aynı zamanda risk faktörlerinin tüm proje hedeflerine olan etkisi hesaplanarak ağırlık yüzdeleri çıkarılmıştır. Çalışma kapsamında etki ağırlık derecesi %70 ve üzerindeki riskler yüksek derecede etkiye sahip riskler olarak değerlendirilmiştir. Böylelikle proje hedeflerini yüksek derecede etkileyen 25 adet risk faktörü ortaya koyulmuş ve bu riskler inşaat proje süreci ile ilişkilendirilmiştir. Bu risk faktörlerinin proje sürecinin hangi aşamasında proje hedefleri için yüksek derecede etkili oldukları incelenmiş, bu risk faktörlerine karşı hangi aşamada ne gibi önlemler alınabileceği araştırılmıştır. Genel olarak dördüncü bölüm kapsamında proje hedefleri, proje süreci ve risk kaynakları arasındaki ilişkiler, ortaya koyulan çeşitli tablolarla incelenmiş, anket çalışması yapılan kişilerin yapmış oldukları yorum ve önerilere yer verilmiştir. Beşinci bölümde ise; Türkiye inşaat sektörü için geçerli olabilecek risklerin sınıflandırıldığı, risklerin proje süreci ve proje hedefleri ile olan ilişkisinin araştırıldığı bu çalışmada elde edilen sonuçlar ve değerlendirmelere yer verilmektedir.