Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimari Tasarımda Bilişim, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: HÜLYA YASAK
Danışman: Sema Alaçam
Özet:
Her bir paydaş için, tasarımdan yapım aşamasına kadarki süreçte, tasarım girdilerinin sentezi konusu gün geçtikçe daha önemli hale gelmektedir. Özellikle Mimarlık, Mühendislik, İnşaat sektörü (AEC), başta disiplinler arası bilgi akışını yönetmekle birlikte, tasarım ürününü, tasarıma ait temsillerinin dönüşümlerini ve koordinasyonunu sağlayabilmek için olması gerekenden fazla zaman harcarlar. Flager ve diğ.(2009), mimarlar ve mühendislerin birlikte çalıştığı bir projeye ait, üretim ve analiz süreçlerinden oluşan bir tasarım döngüsünün tamamlanmasının bir aydan fazla sürdüğünden bahsetmektedirler. Temel sebeplerin başında, tasarım sürecinde kısıtlamalara neden olan farklı disiplinlerdeki paydaşların kullandıkları yazılım araçları yer almaktadır. Mimarlar ve mühendisler arasında şekillenen tasarım sürecinin, Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD)/Yapı Bilgisi Modelleme (YBM) aracılığıyla oluşturulan tasarım çıktılarının etkin bir şekilde paylaşılmasına bağlı olduğu düşünülmektedir. Parthenios'a (2005) göre, kavramsal tasarım 'doğrusal olmayan' olarak tanımlanır ve birbiriyle etkileşime giren alt süreçlerden oluşur. Buna bağlı olarak; tasarım adımları arasındaki ilişkilerin anlaşılması, kısıtların farkındalığı, tasarımcı/karar verme değişkenlerinin irdelenmesi gibi tasarım süreci parametrelerinin anlaşılmasının, benzer projelerin süreçlerinin yönetilmesini iyileştireceği ve analiz edilmesini kolaylaştıracağı öngörülmektedir. Bunun da, belirli bir tasarımın disiplinler arası parametrik ilişkilerinin çözümlenmesiyle mümkün olacağı düşünülmektedir. Aynı zamanda, yapılan disiplinler arası ilişkisel çözümlemelerin; tasarımcıların tasarım dışında harcadıkları zamanı asgari seviyeye düşürerek tasarım alternatiflerine daha fazla zaman ayırmalarına imkan sağlayacağı hedeflenmektedir. Bununla birlikte, AEC sektörünün, YBM araçlarını kullanma eğilimi gün geçtikçe artmaktadır. Endüstriyel tesis projelerinde de benzer eğilim görülmektedir. Ek olarak, endüstriyel tesis projeleri, disiplinler arası tasarım pratiği olan ve erken tasarım sürecinden inşaat sürecine kadarki süreyi kapsayan Mühendislik, Satın alma ve Yapım olarak tercih edilmektedir. Bu bağlamda, tasarım süreci aşamalarında mimari, inşaat, mekanik, elektrik, enstruman, otomasyon vb. disiplinler yer almaktadır. Mühendislik, Satın alma ve Yapım olarak yapılması istenen projelerin, tasarım çıktılarının verimli bir şekilde yönetilmesinin ve projenin başından sonuna takibinin mümkün olmasının önemi görülmektedir. YBM araçlarının son yıllardaki hızlı ve ivmeli gelişimi, paydaşların tasarım parametrelerini kontrol etmelerine ve eşgüdümlü olarak dijital ortamda çalışmalarını sağlamaktadır. Ancak, YBM araçlarının her disiplin için kullanılabilirliği göz önüne alındığında, disiplinlerin farklı tasarım araçlarını tercih ettiği gözlemlenmiştir. AEC sektöründe kullanılan tasarım aracı sayısının, tasarım girdi/çıktısı ve bilgi akışı için gereken zamanı önemli ölçüde arttırdığı düşünülmektedir. 2 boyutlu (2D) temsillerden, 3 boyutlu (3D) temsillere ve yazılı olandan simülasyona veri tiplerinin/dönüşümünün önemi, bilgi akış yönü için kritiktir. Bütün bunlara ek olarak, tasarım değişkenleri tasarım sürecinde mesleki deneyime, insan-bilgisayar etkileşimine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Tez kapsamında, CAD araçlarından YBM araçlarına geçişin tasarım sürecine olan etkilerinin gözlemlenmesi amacıyla, tasarım sürecinde farklı CAD/YBM araçlarını kullanan mimarlar-mühendisler arasındaki tasarım çıktılarının disiplinler arası aktarımı analiz edilerek, tasarımcıların ana tasarım kararlarını almak için tüm tasarım girdilerinin sentezlendiği, kavramsal tasarım evresinden inşaat evresine kadar olan süre incelenmiştir. Sürenin incelenmesi sonucu, endüstriyel tesis projelerinde kullanılmak üzere bir süreç analizi oluşturmak hedeflenmektedir. Bu bağlamda, iki büyük işlevsel olarak benzer olup farklı tasarım araçları kullanılarak yapılan iki endüstriyel tesis projeleri kapsamında uygulanan iki büyük yapı seçilmiştir. Projelerden ikisi de 2D/3D CAD ve YBM araçlarının senteziyle tasarlanmıştır. Tasarım araçlarındaki 2D/3D CAD araçlarından YBM araçlarına geçişin tasarım sürecine etkisi incelenmiştir. YBM araçlarına geçiş, mimari, inşaat, elektrik, mekanik disiplinlerini kapsamakta olup, borulama, enstrüman, proses disiplinlerini kapsamamaktadır. Projeler; mimari, inşaat, elektrik, mekanik olarak 2D CAD ve YBM araçları kullanılarak oluşturulurken, borulama, enstrüman, proses disiplinlerinde 2D/3D CAD araçları kullanılarak oluşturulmuştur. Çözümlemeler için, projelerin başlangıcından sonuna kadar projelerde çalışmış olan mimarın/mimarların ve mühendislerin retrospektif gözlemleri, proje dökümanları, kullanılan yazılım geçmişi verileri, toplantı notları, proje ilerleme raporları, proje planlama raporları kullanılmıştır. Bu veriler baz alınarak, çözümlenen tasarım adımlarını ve ek olarak veri tipini/dönüşümündeki değişkenliği gösteren süreç çözümlemeleri oluşturulmuştur. Tasarım süreçlerinin segmentlere ayrılması sonucu; tasarım kararlarının alınmasında rol alan pasif ve aktif aktörlerin karar almak üzere bir araya gelme sıklığının, kritik ya da kritik olmayan kararların ve aralarındaki ilişkilerin belirlenmesi, bu nedenle oluşan düğümlerin ve yönlü bağlantıların kurulmasıyla sürecin ağ modelleri oluşturularak karmaşık projelerin çizelgelerine bağlı olarak çıkarımlar üretmek amaçlanmaktadır.