Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BENGÜSU İBİŞ
Danışman: Elçin Filiz Taş
Özet:
Konutun tek tek değil toplu olarak üretilmesi ve özellikle alt gelir grubu için olan konut açığının kapatılması konusunda niceliksel olarak en etkili yöntemdir. 20.yüzyılın başında sanayileşme ile artan kent nufüsu ve 2. Dünya Savaşı sonrasındaki konut ihtiyacı o dönemde devletleri ve ilgili diğer kurum ve kuruluşları toplu konut üretimine yönlendirmiştir. Dünyanın pek çok yerinde işçi sınıfı ve alt gelir grubu için farklı mimari formlara toplu konutlar üretilmiştir. Ancak 1970'lerin sonların gelindiğinde toplu konut ve toplu konut alanlarına dair eleştiriler artmıştır. Bu eleştiriler özellikle konutun tekil iç çözümlerinden ziyade, bulunduğu konuma, çevresel ve kentsel donatılarının eksikliğine, insanın sosyal bir varlık olma olgusuna uymayan tasarımları üzerinedir. Amerika'da ve Avrupa'da toplu konut bölgelerinin zaman içerisinde suç alanlarına dönüştüğü görülmüştür. 1977'de Amerika'daki Pruit-Igoe toplu konutlarının yıkılması hem modern mimarlığın çöküşü hem de o zamana kadar üretilmiş toplu konutlara en büyük eleştiri olarak kabul edilir. Bu süreçten sonra dünyada farklı toplu konut arayışları başlamıştır. Türkiye'de de tüm dünyada olduğu gibi aynı dönemlerde konut sorunu ortaya çıkmış ve hem sayısal olarak hem niteliksel olarak farklı konut üretim modelleri ile konut sorunana çözüm aranmıştır. Ancak yıllar içerisinde artan nüfus ve köyden kente göçün artması nedeniyle özellikle şehirlerdeki konut ihtiyacı sağlanamamıştır. 1984 yılında Toplu Konut İdaresi'nin kurulması ise Türkiye toplu konut üretiminde yeni bir döneme girmiş ve bu tarihten günümüze kadar en büyük toplu konut yapıcısı olarak en önemli aktör sağladığı konut kredileri, kendi eliyle ürettiği toplu konutlar ve sağladığı arsalar da düşünüldüğünde TOKİ olmuştur. 2003 senesinden itibaren TOKİ'nin kendi konutlarını kendi bünyesinde ve iştirak şirketlerinin bünyesinde gerçekleştirmeye çalışmıştır. Bu tarihe kadar konut ihtiyacında devam eden açık TOKİ'nin yetkilerinin arttırılması ile birlikte tekrar gündeme gelmiş ve bu tarihten itibaren TOKİ niceliksel olarak konut üretimine hız vermiştir. 2012 yılına kadar olan üretimlerin tip plan üzerinde gerçekleşmesi, her ile aynı konut bloklarının inşa edilmesi hem yıllar içerisinde kentlerin mevcut dokularına zarar vermiş hem de mimarlık çevreleri tarafından eleştirilmiştir. 2013 senesi itibariyle TOKİ eleştirileri dikkate almaya başlamış ve söylemlerinde yerel mimari ve yatay mimari vurgusu öne çıkmaya başlamıştır. Bu yaklaşımın devamı olarak 2014 yılında "7 İklim 7 Bölge Gelenekten Geleceğe Ulusal Mimari Proje Yarışması" açılmıştır. Yarışma şartnamesi mimarlık çevreleri tarafından eleştirilsede birçok mimar yarışmaya katılım göstermiş ve yarışma sonucunda ödül grubunda olan projeler hızlıca üretime başlamıştır. Bir yandan 2014 yılı yarışmasının projelerinin inşaatı sürerken 2017 yılında ise ilk yarışmanın devamı niteliğinde bu kez "7 İklim 7 Bölge Mahalle Ulusal Mimari Proje Yarışması" açılmıştır. Günümüzde 2017 yılında ödül grubunda olan projelerden yapımı tamamlanmış olan projeler bulunmazken, 2014 yılı yarışması dahilindeki ödül grubu projeleri kazandıkları bölgelerde ve bazıları da diğer bölgelerde hayata geçirilmiştir. Bu teze konu olan kısım ise, 7 iklim 7 bölge adı altında her bölgeye özgü tasarımlar elde etmek için yola çıkılan bir süreçte, hangi aşamalardan geçerek, hangi organizasyonel ilişkilerden kaynaklı olarak bir bölgeye özgü ödül alan bir projenin bir başka bölgelere uygulandığıdır. Bu amaçla literatür çalışması sonucunda elde edilen vernaküler konut tasarım kriterleri yarışmaya katılan ekiplere yöneltilerek bina üretim süreçlerine bağlı olarak dikkate alınan vernaküler tasarım kriterleri tespit edilmeye çalışılacaktır. Uygulama sürecindeki ekipler ile de yapım sürecine ve sonuç ürüne dair ikinci bir anket çalışması yapılarak TOKİ'de toplu konut üretimine dair aktörler, sorumluluklar, süreçlere dair mimarların gözünden tespitler yapılmaya çalışılacaktır.