Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Oyun ve Etkileşim Teknolojileri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: BESTE SOYBİLGE
Danışman: Sema Alaçam
Özet:
Bireyler içlerinde bulundukları uzamı ve varlık duygularını, kurduğu etkileşimler ve bu etkileşimlerin zihinlerinde somutlaştırma yoluyla oluştururlar. Bu etkileşimler maddesel olarak fiziksel yapılı çevreleriyle olabildiği gibi, aynı zamanda kurdukları soyut etkileşimleri de kapsamaktadır. Bu etkileşimler tekil ve birbirlerinden bağımsız
gerçekleşmez, aynı anda simültane olarak beden ve zihin bir çok etkileşimi aynı anda deneyimler. Dolayısıyla farkındalıklar ve algı tüm bu etkileşimlerin zihinde birlikte harmanlanması yoluyla tezahür eder. Günümüzün hızla artan sanal ortamların gündelik hayatı katılmasıyla, zihinsel harmanlama sürecine artık bireylerin dijital uzamlarda gerçekleştiği etkileşimler ve sanal varlık duyguları da dahil olmaktadır. Bu durumun bir çıktısı olarak, fiziksel çevre ve diğer bireylerle olan sosyal etkileşimler de beraberinde dönüşmektedir. Bireyler, dijital ve sanal ortamın zihinlerinde harmanlandığı bir uzamın içinde etkileşirler ve iletişim kurarlar. Sosyal etkileşimleri de dönüştüren bu zihinsel süreç, toplulukla olan etkileşimlerine ve nihayetinde topluluk duygusuna da etki etmektedir. Tez çalışmasında, dijital ve fiziksel uzamın harmanlanarak yeni bir mekansallık ürettiği yerde ortaya çıkan komünitelerin sahip oldukları topluluk duygusu incelenmektedir.
Tezin ilk bölümünde, tezin amacı ve araştırma sorularına değinilir. İkinci bölümde tezin beslendiği akademik çerçeveye değinilir; ilk olarak Harmanlanmış Uzam teorisi açıklanır. Bilişsel harmanlamayı temel alan Harmanlanmış Uzam teorisi, İnsan- Bilgisayar etkileşimlerine (HCI) odaklanır. HCI’ya kapsamlı bir yaklaşım geliştiren teori, bireyin dijital uzam içinde hissettiği varlık duygusu ve deneyimini güçlendirmek için fiziksel çevrenin önemine değinir. Sanal ortamlarda gerçekleşen etkileşimlerin bireyin bedensel deneyimlerinden, dolayısıyla fiziksel etkileşimlerden ayrılamayacığının altını çizer. İki ayrı uzamı birbirine sıkı sıkıya kenetlenmiş tek bir harman olarak yorumlar. Harmanlanmış uzamı etkileşim, zihinsel alan, sosyal alan gibi çeşitli perspektiflerden ele alarak geniş çerçevede yorumlar. Bu tezde, bu teoriden beslenerek, çerçevesi çizilen uzamın içinde gerçekleşen sosyal etkileşimlerle ilgilenilmektedir. Sosyal etkileşimlerini sanal ve bedensel düzeylerde sürdüren bireylerin, bu etkileşimleri sonucunda duyduğu topluluk hissiyle ilgilenilir. İkinci bölümün sonunda, literatürde topluluk hissi üzerine yapılmış olan çalışmaları inceler.
Harmanlanmış uzamda topluluk duygusunu iyi deşifre edebilmek için fiziksel ve sanal topluluklar üzerine yapılmış olan çalışmalardaki bulguları ele alır; ve harmanlanmış topluluk çerçevesi önerilir. Sosyal bilimler disipliniyle ilişkilenen tez çalışması için araştırma yöntemi kritiktir. Dolayısıyla üçüncü bölümde araştırma sürecinin algoritması ve metodoloji açıklanır. Tezdeki vaka çalışmasında harmanlanmış topluluk çerçevesine uygun olarak Pokémon Go komünitesi belirlenmiştir. Tezin dördüncü bölümünde Pokémon Go oyununun sahip olduğu bulanıklaşan mekansal uzam, harmanlanmış uzam çerçevesiyle ilişkilendirilerek açıklanır. Dördüncü bölümü, tez kapsamında çeşitli şehirlerden, yaşlardan ve mesleklerlere sahip Pokémon Go komünite üyelerinden oluşan katılımcı kitlesiyle yapılmış görüşmeler incelenemektedir. Görüşmeler yinelemeli bir şekilde irdelenmiş ve sonucunda Pokémon Go komünitesinde ortaya çıkan topluluk duygusunun beş unsuru belirlenmiştir: Tanıma, Ortaklık, Dayanışma, Duygusal bağ ve Kollektif Thirdspace (Üçüncü Alan: Harmanlanan mekansallık).
Tez kapsamında görüşülen Pokémon Go üyeleri, yoğunluklu olarak oyunu kamusal alanda oynadıkları sırada birbirlerini farkettiklerinden bahsettiler. Bazı katılımcılar birbirlerinden sanal uzam içerisinde de avatarları aracılığıla haberdan olduklarına değindiler. Bunun yanında Pokémon Go oyuncularının aralarında bir çok ortaklığı paylaştığını vurguladılar. Bu ortaklıklar aracılığıyla sosyal ilişkilerinin de ilerlediğini söyleyen katılımcılar, kendi aralarında hem oyun içi hem de oyun dışı bir yardımlaşmanın ve dayanışmanın olduğundan bahsettiler. Kurdukları sosyal ilişkiler, sahip oldukları ortaklıklar aracılığla sosyal ilişkileri ilerleyen Pokémon Go komünitesinin üyeleri birbirlerine karşı, kimi zaman fiziksel tanışmasalar dahi, duygusal bir bağ ve birliktelik hissettiklerinin altını çizdiler. Aynı zamanda, günlük pratiklerini Pokémon Go’ya göre şekillendiren üyeler, mekanla kurdukları ilişkilerin dönüştüğünden bahsederek, bu zihinsel durumun kendi aralarında ortak bir dil yarattığına değindiler. Tez çalışmasında elde edilen bu bulguların her ne kadar çoğu katılımcı için ortak unsurlar olduğu görülse de, topluluk duygusunun bireysel olduğunu ve farklı bir çok etmenden etkilenebileceğini kabul etmek gerekir. Aynı zamanda hali hazırda oyunun sosyal etkileşimleri teşvik ettiğinin de farkında olmak önemlidir. Bu tez çalışmasında, vaka incelemesi kapsamında elde edilen bulguların gelecek çalışmalarda kullanılmasınu umarak, bulanıklaşan uzamsal sınırlar içerisindeki sosyal alanları ve etkileşimleri anlamaya çalışarak harmanlanmış uzamda topluluk hissi üzerine bir çerçeve geliştirilmiştir.